Gendermissers

En ook in Nederland hebben we zo onze gendermissers gehad. De Efteling  kwam met een App voor jongens van 4 tot 6 jaar waarin zij op een draak mochten vliegen of juist van hem moesten stelen. 'Stoere jongens helpen Draak met het beschermen van de schat', stond er in het persbericht. Voor de meisjes was er een prinsessen-app waarin ze glazen muiltjes konden versieren, theekransjes houden en haren invlechten. 'Een echte meiden-app waarin lekker tutten centraal staat', aldus de Efteling.

Zelfs fanclub de Eftelist was er niet blij mee. In een open brief schreven leden dat ze niet zozeer moeite hadden met een draken- of prinsessen-app, maar met het feit dat de Efteling deze zo expliciet koppelde aan geslacht: '(...) laat elk kind lekker zelf kiezen of hij vandaag zin heeft in koken of liever gaat schatjagen. De maatschappij legt al meer dan genoeg ideeën op over rolpatronen. Daar hoeft de Efteling niet nog een nodeloos schepje bovenop te doen.'

In een reactie liet de Efteling weten dat er altijd uitgebreid onderzoek wordt gedaan naar de markt. 'We proberen op basis van onderzoek en testpanels zo goed mogelijk aan te sluiten op de belevingswereld van jongens en meisjes, van steeds verschillende leeftijden, met verschillende producten, zowel in ons park als daarbuiten. Natuurlijk 'mogen' stoere meisjes ook de Draak App spelen en andersom.'

Trend kloof tussen jongens en meisjes groeit

Toch passen de keuzes van Efteling en co naadloos in de trend. Sinds de jaren negentig neemt de stereotypering van kinderspeelgoed toe, blijkt uit onderzoek van socioloog Elizabeth Sweet. In 1975 lieten speelgoedadvertenties vaak helemaal geen jongens-meisjesaanduiding zien, of werden stereotypen juist uitgedaagd en was er een jongetje aan het strijken en een meisje piloot. Vandaag de dag is het vrijwel onmogelijk om speelgoed te vinden dat niet expliciet of subtiel (bijvoorbeeld door kleurgebruik) voor de ene of andere sekse bedoeld lijkt. Dit geldt ook voor apps. Sweet vindt dat zorgelijk, want speelgoed en apps geven kinderen belangrijke informatie over hoe de wereld werkt, en het beeld dat ze nu schetsen is er niet bepaald één van gelijkwaardigheid en onbegrensde mogelijkheden.

En dat terwijl kinderen juist in hun denken vaak wél vrij en onbegrensd zijn. In een Zweedse studie kregen meiden van twee tot tien in een lab allerlei speelgoed om mee te spelen: poppen, theeservies, een speelgoedbus, X-men. Terwijl ze speelden hielden onderzoekers nauwkeurig bij hoeveel tijd ze bezig waren met elk type speelgoed. Tot ieders verrassing bleken niet de poppen of de barbies favoriet, maar de blokken, gevolgd door de mini-autogarage.

Het is helemaal niet gek om te denken dat meiden die graag met blokken en auto's spelen ook op hun tablet graag willen bouwen, rijden en racen.

Meer diversiteit

Er zijn dus drie problemen met apps voor kinderen: ze bevestigen een onrealistisch, ongelijkwaardig en stereotiep beeld van de wereld, ze reflecteren de veelzijdigheid van kinderen niet en soms zijn ze zelfs potentieel schadelijk, zoals de liposuctie-app. En dat is jammer, want juist apps bieden hun makers genoeg mogelijkheden om diversiteit hoog in het vaandel te hijsen.

Zo is het veel ouders al een tijdje een doorn in het oog dat de meeste kinderboeken een witte jongen als hoofdpersoon hebben. In een app-boek is dat eenvoudig op te lossen door kinderen de keuze te geven uit een aantal hoofdpersonen. Ook is er technisch geen enkele reden waarom je in een mode-app alleen barbie-achtige meisjesfiguurtjes zou kunnen aankleden, waarom je in een dans-app geen jongen in een tutu zou kunnen hijsen, of waarom je in een race-app alleen uit mannelijke autocoureurs zou moeten kiezen. Apps maken voor óf jongens óf meisjes is geen noodzaak, maar een keuze. Een keuze die app-bouwers maken ondanks het feit dat een uniseks-app kinderen meer vrijheid biedt.

App-bouwers die het snappen

Gelukkig zijn er ook app-bouwers die dit snappen. Zoals de mensen bij Toca Boca, een ontwerpstudio die bekend staat om haar niet-stereotiepe apps. Neem de app Hair Salon waarin kinderen haardrachten kunnen uitproberen op de virtuele klanten van hun kapsalon. Omdat die klanten in het echt zowel mannen als vrouwen kunnen zijn, is dat in de app ook zo. Bovendien hebben ze de kleur roze vermeden, om niet op voorhand jongens weg te jagen met een 'meisjeskleur'. Hun strategie heeft Toca Boca geen windeieren gelegd: de app won diverse prijzen en al hun apps samen werden wereldwijd meer dan 65 miljoen keer gedownload.

'Ik denk dat spelletjes gewoon spelletjes zouden moeten zijn – spelletjes voor kinderen', blogde het 10-jarige meisje uit Verenigde Staten dat zo ontevreden was met het app-aanbod. 'Niet iedereen is wit en niet alle meisjes hebben lang haar en niet alle jongens kort haar. Alle kinderen zouden alle spelletjes moeten kunnen spelen en de games zouden moeten lijken op echte kinderen. De wereld zal niet vergaan als spelletjes zo gemaakt worden. In feite zou de wereld veel beter zijn.'

 

Acht apps bekeken: zo moet het dus niet/wel

 

1) Efteling

 

De Efteling voert de scheiding der seksen wel heel ver door, met aparte apps voor jongens en voor meisjes. De meiden mogen in een suikerzoete roze omgeving theekransen met Assepoester en haar co-prinsessen, haren vlechten of glazen muiltjes versieren. De jongens mogen op een draak rondscheuren en een schat bewaken of juist stelen.

2) Lego

Lego heeft een aantal ontzettend leuke apps. Zo moeten kinderen in Juniors Quest een gevangenis herbouwen, een boef vangen en een weggelopen poes terugbrengen. Wel jammer is het dat een kind in deze en vergelijkbare apps van Lego vrijwel alleen met mannelijke figuurtjes kan spelen. Gemiste kans.

 

3) Playmobil

Ook Playmobil laat mini-figuurtjes de hoofdrol spelen. Omdat Playmobil in de winkels regelmatig stereotypen uitdaagt - zo is er een vader met een baby in een buggy - waren mijn verwachtingen hooggespannen. Helaas lijkt hun aanpak sprekend op die van de Efteling: er is een app vol roze glitterprinsessen, in de andere app hebben alle piraten een baard

 

4) Beroepen

 Leuk appje waarin kinderen tot een jaar of 7 kunnen leren over beroepen. Dat doen ze onder meer door voorwerpen (krijtjes, een voetbal, een bijl, een koksmuts) aan een poppetje in werkkleding te koppelen. De makers hebben duidelijk nagedacht over diversiteit: er zijn mannetjes en vrouwtjes, en ook nog van verschillende etniciteiten. Helaas is de beroepskeuze wel iets aan de stereotiepe kant: houthakker, metselaar of brandweer zijn blijft voorbehouden aan mannen.

 

5) Mega Mindy kleurboek

 Ja, ze rent rond in een strak, roze pakje, maar ze is ook de beroemdste superheldin van Nederland en Vlaanderen: Mega Mindy. Bovendien hoeft in deze kleurboekapp het pakje niet roze te blijven. En omdat er ook mannelijke superhelden en stoere auto’s zijn om in te kleuren, is er voor elk wat wils. Niet gek.

 

6) Planet Pirate

 Anders dan de naam doet vermoeden, is dit een Nederlandstalige app. Je kunt er gratis) een piraat van een swingende outfit voorzien en piratenmemory spelen. En het leuke: daarbij kun je ook kiezen voor een meisjespiraat, en die heeft dan gewoon de beschikking over hoeden met doodskoppen, kromzwaarden en een papegaai op haar schouder. 

 

7) Dr. Panda's restaurant 

Het is nog niet eenvoudig een leuke app over eten koken te vinden die niet exclusief op meisjes gericht is. De geslachtsloze Dr. Panda dan maar, die voor andere dieren (m/v) onder meer omeletjes en bosbessensmoothies maakt. Zeer geslaagd. Er is trouwens een hele serie, waaronder een crèche, een dierenziekenhuis, een vliegveld en een moestuin. 

 

8) Minecraft

Dit computerspel is een echte wereldhit onder zowel jongens als meisjes. In de app kan de speler, net als in het  originele spel, huizen, bruggen en zelfs fabrieken bouwen, graven naar grondstoffen, eten verbouwen, en met zombies vechten. Omdat je in het spel alleen je rechterarm ziet, maakt het niet uit hoe je eruit ziet, maar je kunt je verschijning helemaal naar smaak (en sekse) aanpassen.

 

Tips voor ouders

• Veel ouders die hun kinderen genderneutraal willen opvoeden denken dat ze hun dochter moeten verbieden met een barbie-app te spelen, of hun zoon met een brandweermannespel. Dat zit hen niet lekker – en terecht. Gelukkig hoeft dit ook helemaal niet. Diversiteit is veel belangrijker dan je kind van alles verbieden. Bied liever veel verschillende apps aan, met veel verschillende rollen, zodat je kind ziet dat de wereld bestaat uit meer dan de geijkte roze-blauwe opties en dat er ook zorgzame mannen en stoere heldinnen zijn.

• Kinderen zijn gewoontedieren. Dus zullen veel meisjes in eerste instantie kiezen voor een prinsessenapp en jongens voor de piraten. Daar is niets mis mee, maar als ze nooit met een andere app spelen kunnen ze niet weten of ze dat óók leuk vinden (of zelfs leuker). Daag je kind uit ook eens iets nieuws te proberen.

• Vertel je zoon duidelijk dat roze apps met meisjes erin ook best iets voor hem kunnen zijn (en meisjes vice versa). Uit onderzoek blijkt dat kinderen de neiging hebben om speelgoed waarvan ze weten dat het eigenlijk voor de andere sekse bestemd is op voorhand af te wijzen. Dat is zonde, want met nieuwe apps werkt het net zoals met onbekende groente: je weet nooit of je het lekker vindt als je het niet probeert.

• Er zijn gelukkig ook een hoop apps waarbij sekse helemaal niet uitmaakt. Voor de jongere kinderen zijn de Zappelin- app (met daarin niet alleen filmpjes van onder andere Sesamstraat maar ook liedjes, filmpjes over de natuur,kleurplaten en spelletjes) en MatchBlitz (waarin kinderen in een verzameling objecten de twee moeten vinden die precies hetzelfde zijn) aanraders. Voor kinderen vanaf een jaar of 7 zijn Tumple Run (keihard rennen door een Indiana Jones-achtig tempeldoolhof terwijl je op de hielen wordt gezeten door een troep schreeuwende apen) en Odysseus (maker Historia vertelt het verhaal prachtig geïllustreerd en interactief) goede tips.

Tips voor appmakers

• Jongens en meisjes komen niet in het blauw en roze. Dus waarom apps dan wel? Probeer apps zo te bouwen dat ze voor iedereen geschikt zijn. Geef aan het begin van een app-boek de keuze tussen een mannelijke of vrouwelijke hoofdpersoon, geef in spelletjes de mogelijkheid om tussen poppetjes van beide seksen te kiezen.

• Let daarbij ook op het kleurgebruik: als alles roze, paars en pasteltinten is geeft dat jongens een signaal 'dit is niet voor mij', veel harde, donkere kleuren geven datzelfde signaal aan de meisjes.

• Denk ook aan andere vormen van diversiteit: niet alle kinderen zijn wit en mager. Het is fijn voor kinderen als ze zichzelf niet alleen qua sekse maar ook qua huidskleur, etniciteit en lichaamsbouw in apps kunnen herkennen.

• Neem eens de moeite om een stereotype uit te dagen. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer de helft van de vrouwen, wanneer ze aan hun jeugd terugdenken, zeggen dat ze vroeger een echtetomboy waren. Dat betekent dat er een enorme markt moet zijn voor apps met stoere meisjes die avontuurlijke dingen doen.

• Hetzelfde geldt voor jongens: in deze geëmancipeerde tijden waarin vaders hun hand niet meer omdraaien voor het verschonen van de luier is het toch gek dat er voor jongens geen apps zijn waarin zij zelf lekker met baby's in de weer kunnen?